Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest sprawne działanie narządów artykulacyjnych. Realizacja poszczególnych głosek wymaga różnego układu artykulacyjnego i różnej pracy mięśni. Dlatego też narządy artykulacyjne trzeba ćwiczyć, by wypracować zręczne i celowe ruchy języka, warg, podniebienia i żuchwy.
Celem ćwiczeń jest:
· usprawnianie języka, warg, podniebienia miękkiego, żuchwy;
· opanowanie przez dzieci umiejętności świadomego kierowania ruchem narządów artykulacyjnych;
· poznanie prawidłowego układu artykulatorów w czasie wybrzmiewania poszczególnych głosek.
· Opuszczanie i unoszenie dolnej szczęki. Wymawianie szerokiego [a] i „przechodzenie” do wymawiania [a] połączonego z głoską [s].
· Zabawa „Grzebień”. Dzieci zakładają dolne zęby na górną wargę i poruszają nimi. Potem cofają żuchwę. Następnie zakładają górne zęby na dolną wargę i brodę i poruszają nimi.
· Dzieci naśladują ziewanie, wykonują przy tym ruchy rąk, przeciągając się, wyginając.
· Głęboki wdech nosem i wydech ustami z jednoczesnym wymawianiem głoski [a]. Tak samo wymawiamy [o], [u].
· Wykonywanie ruchów żucia.
· Rysowanie wargami. Uczniowie rysują koło wargami – wargi wysuwają się do przodu, tworzą dzióbek, wykonują ruchy koliste w obie strony. Następnie rysują kreskę poziomą wargami – wargi są ściągnięte w dzióbek, przesuwają się w prawo i w lewo. Po chwili rysują kreskę pionową – tworzą dzióbek, przesuwają się w górę i w dół. Potem rysują smutną minę – warga dolna zakrywa górną. Po niej robią śmieszną minkę – usta zamknięte – uśmiech. Na pożegnanie wysyłają całusy.
· Powtarzanie samogłosek, wargi są mocno ściągnięte [a]-[o], [e]-[o], [u]-[i],[a]-[u], oraz całego ciągu: [a], [e], [o], [u], [i], [y].
· Zły pies – naśladujemy złego psa – unosimy górną wargę, pokazujemy zęby. Dzieci mogą również naśladować warczenie psa
· Potrzebny nam lejek, ale go nie mamy - robimy go z warg.
· Uczniowie zamieniają się w „chudzielca” wciągają policzki. Potem są „grubasami” nadymają policzki.
· Nabieranie powietrza najpierw pod wargę górną, potem pod dolną.
· Chcemy pocałować mamę, ale ona jest daleko - musimy wysunąć wargi do przodu, cmokamy.
· Układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną.
· Wargi układają w kształcie szerokiego lejka.
· Głodne rybki - powoli otwieramy i zamykamy wargi tworząc koło, jakby mówiły „po”.
· Wysuwanie wargi do przodu i robienie ryjka świnki. Na górnej wardze położenie ołówka i jak najdłużej utrzymanie go w tej pozycji.
· Deszcz - schwytanie wargami kropli deszczu - uniesiona do góry głowa, wargi „chwytają” krople, dziecko je „wypija”.
· Malowanie dzieciom warg pomadką. Następnie uczniowie robią na kartce papieru „całuski”.
· Wysuwanie warg do przodu. Ściągnięcie ich i dmuchanie lekko przez nie.
· Ssanie górnej i dolnej wargi.
· Półuśmiech – odciąganie na przemian kącików ust.
· Dzieci wykonują szybkie i energiczne ruchy języka. Wysuwają język na zewnątrz jamy ustnej, następnie chowają.
· Jak żmija porusz językiem - długi, cienki, ruchliwy język, wysuwający się we wszystkie strony.
· Wysuwanie języka do przodu, unoszenie go nad górną wargę, potem opuszczanie do brody.
· Pyszny cukierek – dzieci wypychają raz jeden policzek ostrym czubkiem języka, udając, że trzymają w buzi landrynkę, można sprawdzić twardość „ cukierka” dotykając policzek palcem.
· Zmęczony piesek – dzieci naśladują pieska, który głośno oddycha i język ma mocno wysunięty na brodę.
· Unoszenie języka za górne zęby.
· Oblizywanie górnych zębów.
· Unoszenie języka do nosa i wywijanie go na brodę.
· Klaskanie językiem: czubkiem i środkiem języka.
· Zwijanie języka w rulonik.
· „Mycie” zębów językiem.
· Lizanie czubkiem języka kawałeczka czekolady umieszczonego na podniebieniu.
· Przeciskanie języka między zębami.
· Wciąganie przez rurkę do napojów skrawków papieru, ryżu itp. A następnie przenoszenie ich do pudełeczka.
· Dzieci biorą w usta rurkę, wciągają przez nią powietrze. Muszą tak wciągnąć powietrze, aby do rurki przyssały się kolorowe kółeczka. Następnie przenoszą je na obrazek biedronki i układają na niej kropki z tych kółeczek.
· Energiczna wymowa połączeń głosek z uwzględnieniem tylnojęzykowych zwartych [k] – [g]: kuk, ugu, oko, uk – ku, ug – gu.
· Głębokie oddychanie przez jamę ustną przy zaciśniętych nozdrzach i przez jamę nosową, przy zamkniętej jamie ustnej.
· Nabranie powietrza nosem i zatrzymanie go w jamie ustnej. Policzki są „nadęte”. Nos zatykamy i nadymamy policzki, a następnie połykamy powietrze.
· Ssanie „smoczka”.
· Chrapanie, naśladowanie kaszlu.
· Żywe lusterko – robienie różnych min. Dzieci stoją naprzeciwko siebie. Jedno z nich wykonuje wymyśloną przez siebie minę, drugie je naśladuje. Następnie dzieci zamieniają się rolami.
· Oddychanie wyłącznie przez usta lub wyłącznie przez nos.
· Płukanie gardła ciepłą wodą.